Cô gái gác rừng: 36. BÁM DÂN

Trong lâu đài, tôi sống bằng trí nhớ, bằng kỷ niệm. Chuyện của người làm quan miền ngược là bạn của bố tôi, người đã cứu tôi ở quán Kiều thổ Kinh thành năm xưa đã hiện lên.

Bố làm to, nhà nhiều khách tôi không nhớ hết, được gặp tôi chào, nghe ai hỏi, tôi trả lời rồi xin phép lui. Nhiều người thích chuyện, ngắm, ướm hỏi tôi làm vợ cho con trai, cháu chắt họ. Nghe loáng thoáng chuyện ấy, tôi cười vì thấy mình còn nhỏ quá, thấy họ thích uy quyền của bố tôi chứ Kinh thành chán vạn đứa đẹp xinh như cô gái con nhà rượu chân dài, trẻo miệng. Sau dẹp loạn Kinh thành, ghen với con nhà rượu tôi càng ý thức được quyền uy con quan, lại xinh đẹp, học vài chữ ngông nghênh, nghịch ngợm thì khối đứa "chết thèm". Quan trọng nhất là xinh, duyên thì là con ai cũng được, con hoang cũng chẳng sao. Con gái nhà rượu đã mách bảo tôi điều đó. Tôi vẫn ghen với nó.

Sau chiến tranh, tôi cũng hết học luôn, con gái thời ấy không vào chiếu thi với bọn sỹ tử Kinh thành, chỉ học mấy thầy cho biết đọc, học mấy bà cho biết lễ giáo, bổn phận đàn bà, con gái. Tôi tức lắm mà không làm gì được. Bố tôi thương tôi "ăn theo" chinh chiến chẳng công lao gì!. Trẻ con ấy mà. Tôi tầm sách, tầm sư, cuối cùng thì bố tôi đành chiều tôi bằng cách gọi thầy giỏi đến nhà "gia sư" những môn tôi thích học như lịch sử, văn thơ, tướng pháp linh tinh. Học mà không thi làm quan thì học làm gì, tôi vẫn thích học vì không học thì biết làm gì hơn, chơi mãi cũng chán, thôi thì học cho biết, mai này dạy trẻ con. Tôi cũng gom mấy đứa con quan trong triều dưới 10 tuổi dạy chúng những bài học mà ở tuổi chúng tôi đã học.

Bọn sỹ tử bạn học với anh tôi, sau chinh chiến đã nên người, nhà vua mở khoa thi, cho đỗ hết rồi bổ đi làm quan. Họ thành danh có ích, hiền tài nguyên khí tỏa bốn phương, chỉ anh tôi và những người hy sinh là hết, gia đình cũng hết nhờ. Tôi thù ghét chiến tranh.

Đất nước hòa bình có bao việc phải làm, nhưng giặc vẫn chưa yên, chúng quấy nhiễu biên giới, hải đảo, quan quân lại chia nhau trấn ải để an dân. Giặc không kéo sang đàn đống mà đưa bọn gian tặc sang dọa nạt, mua chuộc dân vùng cao biên giới, kích động họ đòi ly khai Triều đình, không chấp nhận các quan của Triều đình bổ nhiệm nơi đó.

Người đàn ông trấn ải biên giới đã gắng sức bám dân, giữ yên bờ cõi. Ông về báo cáo triều đình, chuyện với bố tôi tại nhà, hôm đó tôi được bố cho hầu rượu nên nghe được câu chuyện như sau:

"Từ ngày được bổ làm quan trấn ải biên giới đến nay đã 30 năm, tôi lấy vợ sinh cơ lập nghiệp với bà con dân tộc, làm bổn phận vua giao, bảo vệ biên cương, chăm lo đời sống nhân dân. Nước mình nghèo, cái gì cũng thiếu, bà con dân tộc lạc hậu lắm, nhiều vùng còn ăn sống sượng. Bắt được thỏ, nướng cả con cho vào cối giã nhừ, đổ nước vào gọi cả bản cùng xơi, có vùng ven suối quanh năm ăn ốc, vì dễ bắt, nhiều tập tục tốn kém, thiên tai, mất mùa, đói rét, cả vùng rộng bằng mười Kinh thành ta may có một người bập bẹ vài chữ phổ thông.

Giặc bên ngoài cho người sang dụ dẫn lắm trò nguy hiểm, chúng bán, cho mấy đồ kim chỉ, dầu muối, chúng cho dân ta hạt anh túc bảo cách trồng rồi thu mua thuốc phiện, chúng móc nối với bọn tội phạm dưới xuôi, bọn trốn án hình lên làm thổ phỉ đi cướp bóc. Tôi đã cố gắng đi các vùng, gặp già làng, trưởng bản lắng nghe ý kiến thì được biết là bà con các dân tộc chỉ mong ấm no, tự do hạnh phúc, mong được hưởng một vài điều kiện sống như dưới xuôi: Trẻ em đi học, trao đổi thuận lợi lâm nông sản lấy đồ vải muối dầu đèn, nông cụ, có hồ dẫn nước đến ruộng nương, lúc đói được cấp gạo...

Tôi báo cáo với triều đình, ông đã đọc. Tôi nhận thấy ước muốn đó là chính đáng, tuy nhiên cần sức người, sức của không nhỏ. Quan trọng nhất là có người xuôi lên giúp đỡ, chung sống với bà con. Tôi cũng đề nghị vua một kế hoạch hỗ trợ dân miền cao với chi phí tiền của trực tiếp cho đồng bào, chi gián tiếp đãi ngộ lương bổng phương tiện vật chất cho người tình nguyện đi biên giới và đã được chuẩn y thực hiện hơn năm nay.

Mọi việc tưởng yên, nào ngờ số anh em lên miền cao đa phần đã có vợ con, họ muốn cải thiện thu nhập bằng tình nguyện, muốn tròn vo thời hạn rồi trở về. Họ khác với thời trẻ tôi đi biên giới sống với dân, được dân yêu, dân cưới cho vợ đẹp và tôi sẽ sống mãi nơi đấy.

- Nghe nói ông nhiều nàng hầu, đất rộng, nhà to lắm phải không? - Bố tôi hỏi.

- Đất nhà, nàng hầu thiếu gì, chỉ sợ các vị buồn không muốn lên sống ở đó. Tôi nói tiếp nhé, ông uống đi, cháu nó mời kìa:

Anh em đến chỉ ở nhà chức dịch, xây thêm một vài nhà công, tuyển người hầu rồi vẫn theo lối làm việc sáng dậy chiều nghỉ, trong ngày thì cưỡi ngựa đi vài nhà dân, thuận vui đâu lại nhậu nhẹt, tầm mua lâm sản quý hiếm, rồi xuất hiện cả hàng quán, nhà thổ ở vùng cao, có chết tôi không?

Một số anh em làm việc tốt, nhất là mấy hương sư dậy trẻ. Số anh em khác còn lại gọi dân tới phổ biến ý chỉ vua mà diễn đạt, dịch thuật kiểu gì mà dân ngơ ngác không hiểu, đồ trợ cấp của vua ban thì họ phát theo danh sách chức dịch địa phương, không đều, không đến đúng đối tượng. Gần mà xa dân, cần bám dân thì bắt dân bám mình. Nhân vài chuyện nhỏ như quan hệ trai xuôi với gái ngược, bọn xấu được thể tung tin thất thiệt nào là sẽ mất đất, mất giống, mất tiếng nói…rất nguy hiểm. Giặc cũng tranh thủ mua chuộc dân chúng bằng cách cấp tiền giả, thật, mua giá cao những nông sản quý hiếm, hứa hẹn người ra nước ngoài rồi về làm kẻ tung tin nói xấu chúng ta.

Tôi chấn chỉnh nhiều lần các nhóm anh em lên làm việc xong không hiệu quả. Tôi chỉ rõ cái sai lớn nhất của anh em là không bám dân, không cùng chung sống, ăn ở, làm việc, học tiếng của dân thì khó gần dân.

Một buổi sáng tôi đến phủ thì người lính chạy cấp báo rằng dân đã đứng đầy bãi cỏ trước phủ đòi quan phủ ra nói chuyện, đề đạt yêu sách, nếu không sẽ phá phủ trong sáng nay. Tôi lên tháp canh nhìn ra bãi trống thấy rừng người khí thế, chiêng trống khua từng chặp, bọn cưỡi ngựa có hung khí, cả trâu bò và voi nhà cũng đến. Một tình thế nguy cấp. Viên phó và mấy thuộc cấp run bắn người, nhắc tôi theo lối mòn chuồn. Tôi tuốt gươm chỉ mặt:

- Các ông chuồn, nếu thoát loạn ở đây về triều ngồi tù hay nhận án chém?

Không ai nói gì, nhưng thấy họ bớt run. Những ngày yên ổn bọn họ chỉ mưu phì gia, mua rẻ bán đắt, ăn chơi chán ngược rồi về xuôi, được cái họ vẫn trụ cùng tôi.

- Theo phương án đã định, tất cả các ông vào vị trí, tuyệt đối không manh động, không sát hại dân. Chú ý những thằng có hung khí, đứa nào dùng giáo mác, kiếm phá phách phải trừng trị, còn chúng dùng tên nỏ phải đề phòng. Tôi ra lệnh. Bọn họ vào vị trí. Tôi nói riêng với viên chỉ huy vũ trang.

Tiếng chiêng nổi lên, tiếng hò la như chiến trận. Tôi cử người ra gặp thủ lĩnh nói với họ bảo dân về và mời đại diện các già làng, chức dịch các bản vào phủ nói chuyện với bảo đảm không xung đột. Người này vào tâu, họ không nghe, đòi quan phủ ra bãi cỏ. Tôi không thể từ chối, không thể khác trước tình huống này và chấp nhận cái chết nếu như may mắn chối từ. Tôi quyết định phương án cuối cùng và cho người ra nói với thủ lĩnh của họ như thế.

Tôi đứng trong cũi rộng, ken gỗ tre khá chắc, đội lính đi xung quanh, mấy người khênh tôi ra bãi cỏ trong sự ngỡ ngàng của dân chúng, tiếng chiêng, tiếng ngựa vang lên rồi im lặng. Cũi kiệu dừng, hàng loạt mũi tên vun vút cắm vào cũi, uy hiếp tôi. Thấy tiếng cười của thủ lĩnh, tôi yên tâm, không ngờ lại hàng loạt mũi lao phóng tới nhưng đuối tầm, một số cắm vào nhưng tôi bình an.

Thủ lĩnh cưỡi ngựa đến bên tôi ra dấu chào, tôi đáp lại. Ông ta nói tôi mở cũi ra, cho ông lên đứng cùng để chuyện với bà con. Những người lính mở cũi, tôi đỡ người thủ lĩnh lên lễ đài trong tiếng reo hò vui vẻ của dân chúng. Những người lính vẫn đứng nghiêm làm phận sự.

Buối sáng đó, tôi và thủ lĩnh dân tộc nói chuyện nghiêm túc, công khai trước dân, nhất trí các thỏa thuận và lời hứa. Tôi nói:

- Đất nước của chúng ta, đất của bà con, bà con giữ đất mình ở là giữ hòa bình cho Tổ quốc. Nhân dân cả nước vì bà con, giúp đỡ bà con lúc khó khăn, bà con làm ăn trao đổi với miền xuôi, với bên ngoài cùng có lợi, không kẻ nào được bắt nạt, ăn hiếp bà con, lừa dối dụ dỗ, mua chuộc bà con phá hoại đất nước, chia rẽ miền núi với miền xuôi. Tôi sống với bà con suốt đời. Trong tháng này tôi bảo đảm mời đại diện chức dịch, gìa làng, chị em về gặp vua chuyện trò thân mật.

Ngay bây giờ những bà con không có trâu bò, ngựa sẽ được cấp vốn để chăn nuôi gia súc, mọi người được cấp giống cây trồng mới dễ trồng, dễ chăm sóc, khi thu hoạch chúng tôi sẽ mua hết với giá có lợi hơn các cây khác. Bà con trồng rừng xanh, bảo vệ rừng được cấp đủ gạo, muối, dầu thắp, áo quần..

- Hoan hô quan phủ, nhà vua vạn tuế, triều đình thương dân.

Tôi lệnh cho người của phủ làm đúng như đã hứa với dân. Dân vui vẻ đánh trâu bò, ngựa voi về bản. Một buổi sáng đầy thử thách đã qua. Với dân chỉ có tình thương mới chung sống được với nhau, dân cho ta tình yêu khi ta bám vào cuộc sống hàng ngày của họ, giúp họ lúc khó khăn, dạy họ điều hay lẽ phải